[ Pobierz całość w formacie PDF ]
. Nie jest niedzień", to znaczy Jest dzień".Zdanie zaprzeczające czemuś składa sięz części zaprzeczającej i orzeczenia, np. Nikt się nieprzechadza".Zdanie pozbawiające czegoś składa sięz części pozbawiającej i wypowiedzi, która ze znaczeniajest sądem, np. On jest nieprzyjacielem ludzi".Zdanieorzekające (�����������) jest to zdanie składającesię z przedmiotu w pierwszym przypadku i orzeczenia,np. Dion się przechadza".Zdanie określające (��-������������) składa się z zaimka wskazującego w pierw-szym przypadku i orzeczenia, np. Ten się przechadza".Zdanie nieokreślone (��������) łączy nieokreślonączęść mowy lub nieokreślone części mowy z orzeczeniem,np. Ktoś się przechadza" lub Tamten się rusza".Wśród zdań nieprostych, jak mówi Chryzyp w roz-prawie O dialektyce i Diogenes w Sztuce dialektycznej,zdanie warunkowe jest utworzone za pomocą spójnikawarunkowego jeżeli" (��).Takie połączenie zdańoznajmia, że drugie wynika z pierwszego, np. Jeżelijest dzień, jest światło".Zdaniem inferencyjnym, jakmówi Krinis w Sztuce dialektycznej, jest takie zdanie[złożone], które powstało przez połączenie przy po-mocy spójnika ponieważ" (����), a zaczyna się odzdania i kończy się zdaniem, np. Ponieważ jest1Zdanie inferencyjne (�� ��������������) jest utworzone przy po-mocy spójnika ���� (skoro): charakteryzuje się tym, że drugie wynikaz pierwszego, a to pierwsze jest prawdziwe. 397dzień, jest jasno".Spójnik ponieważ" oznajmia,że drugie wynika z pierwszego, a pierwsze stwierdzacoś, co faktycznie zachodzi.Koniunkcja (������ ���-�����������) to takie zdanie, które za pomocą pe-wnych spójników wiąże ze sobą różne zdania, np. Jest dzień i jest światło".Dysjunkcja (������������)jest to zdanie złożone z dwóch zdań rozdzielonychspójnikiem dysjunktywnym albo" (����), np. Albojest dzień, albo jest noc".Spójnik ten oznajmia, że jednoz tych zdań jest fałszywe.Zdanie przyczynowe (����-����") to zdanie połączone za pomocą spójnika dla-tego że" (�����), np. Dlatego że jest dzień, jestjasno".Bo pierwsze jest jak gdyby przyczyną drugiego.Zdanie wskazujące więcej urabia się za pomocą spój-nika raczej.niż", umieszczonego między obydwomazdaniami, np. Raczej jest dzień niż noc".Zdaniewskazujące mniej jest przeciwne poprzedniemu, np. Nie jest raczej noc niż dzień".Niektóre zdania, ze względu nat swoją prawdziwośćlub fałszywość, są względem siebie sprzeczne; jednoprzeczy drugiemu, np.: Jest dzień" i Nie jest dzień".A zatem zdanie warunkowe jest prawdziwe, jeśli zdaniesprzeczne z jego następnikiem jest sprzeczne z jegopoprzednikiem, np. Jeśli jest dzień, jest jasno".I takiezdanie jest prawdziwe.Zdanie Nie jest jasno", sprze-czne z następnikiem, jest również sprzeczne z poprze-dnikiem Jest dzień".Natomiast zdanie warunkowejest fałszywe, jeśli zdanie sprzeczne z jego następni-kiem nie jest sprzeczne z jego poprzednikiem, np."Jeśli jest dzień, Dion się przechadza"; bo zdanie:"Dion się nie przechadza", nie jest sprzeczne z poprze-dnikiem Jest dzień".Zdanie inferencyjne jest praw-ziwe, jeśli zaczynając się od prawdziwej przesłanki 398prowadzi do prawdziwego wniosku, np. Skoro jestdzień, słońce jest ponad ziemią".Natomiast zdanieinferencyjne jest fałszywe, jeśli zaczyna się od prze-słanki fałszywej albo nie prowadzi do prawdziwegowniosku, np. Skoro jest noc, Dion się przechadza"(oczywiście, jeżeli się to mówi za dnia).Zdanie przyczy-nowe jest prawdziwe, jeśli zaczynając się od prawdziwejprzesłanki prowadzi do prawdziwego wniosku, chociażprzesłanki nie wynikają z wniosku, np. Ponieważjest dzień, jest jasno", z przesłanki bowiem Jest dzień"wynika wniosek Jest jasno", ale z tego, że jest jasno,nie wynika, że jest dzień.Zdanie przyczynowe jestfałszywe, jeśli zaczyna się od fałszywej przesłankialbo nie prowadzi do prawdziwego wniosku, albo maprzesłankę niezgodną z wnioskiem, np. Ponieważjest noc, Dion się przechadza".Zwodniczy jest sąd,który prowadzi do uznania takiego np.zdania: Jeżeliktokolwiek coś urodził, jest temuż matką".Jest to jednakfałszywe, bo kura nie jest matką jaja.Mamy nadto sądy możliwe i niemożliwe, koniecznei niekonieczne.Sądem możliwym jest taki sąd, któregoprawdziwość można udowodnić, jeżeli okolicznościzewnętrzne nie sprzeciwiają się jego prawdziwości,np. Diokles żyje".Sądem niemożliwym zaś jest takisąd, którego prawdziwości nie można udowodnić,np. Ziemia lata".Konieczny jest taki sąd, który jestprawdziwy i którego fałszywości nie można udowodnićalbo, jeśli nawet można ją udowodnić, okolicznościzewnętrzne nie pozwalają uważać go za fałszywy,np. Cnota jest pożyteczna".Niekonieczny natomiastjest sąd, który może być zarówno prawdziwy, jak i fał-szywy, jeżeli tylko zewnętrzne okoliczności nie stojąna przeszkodzie, np. Dion się przechadza".Prawdopo- 399dobny jest sąd, który ma wiele danych, aby być pra-wdziwym, np. Jutro będę żył".Istnieją jeszcze inne różnice między zdaniami orazprzemiany ich z prawdziwych w fałszywe i odwracaniaich nazw.O tym wszystkim wkrótce powiemy obszerniej.Dowód (�����), jak mówią zwolennicy szkoły Kri-nisa, składa się z przesłanki większej (�����), przesłankininiejszej (���������1) i wniosku (�������), np [ Pobierz całość w formacie PDF ]
