[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Po-dobnie zbrodnię zwykło się popełniać w jakichś odludnych miejscach, ale niewe wszystkich takich miejscach.6.Albo wreszcie słowa przeciwnika nie są wiarygodne w inny sposób: o tym,co zdarza się od czasu do czasu, przeciwnik twierdzi, że nie zdarza się nigdyw świecie, na przykład mówi on, że nikt nie może zakochać się w kobiecie odpierwszego wejrzenia, dzieje się to bowiem za sprawą wzroku, miłość zaś jestsprawą uczuć.349 7.Drugi rodzaj zaprzeczania słowom przeciwnika zachodzi wtedy, gdy prze-ciwnik mówi, co dana rzecz oznacza, a ty podważasz jego słowa tak samo, jakon je uzasadniał.Każdy znak należy ukazać dwojako, po pierwsze, że jest praw-dziwy, po drugie, że jest właściwy dla sprawy, jaką pragnie się udowodnić.I takkrew oznacza bójkę, a węgle ogień.Następnie trzeba wykazać, że zrobiono coś,czego nie powinno się robić, albo zrobiono nie to, co należało, a także wskazaćczłowieka, o którego prawie i zachowaniu w tej sprawie mówca mówi; obydwa tedziałania łączą się ze znakiem rzeczy i jej objawem.8.Kiedy więc chcesz podważyć znaki wymieniane przez twego przeciwnika,powinieneś zwrócić uwagę na sposób, w jaki ten je wymienia, jeśli bowiem mówion, że coś jest znakiem czegoś, ty odpowiesz, iż wcale tak nie jest, na przykład:jeśli przeciwnik mówi, że kaftan, który nosisz, jest cały zakrwawiony i że to znak,iż brałeś udział w bójce, odpowiesz, że wcale tak nie jest albo że znak taki nie mawielkiej wagi, gdyż kaftan może być zakrwawiony dlatego, że puszczałeś sobiekrew.9.Możesz też powiedzieć, że coś jest bardziej twoją sprawą niż jego; jeślibowiem on twierdzi, iż zrobiono coś, czego nie trzeba było robić, na przykład, żemasz rumieniec na twarzy, bo czujesz się winny jakiegoś występku, ty mu wtedyodpowiadasz, że nie rumienisz się z powodu popełnionego zła, lecz dlatego, iżjesteś uczciwy i prawy.Albo mówisz, że jakiś znak jest całkowicie fałszywy; gdyprzeciwnik twierdzi, że miałeś w ręku zakrwawiony nóż, odpowiadasz, że nie byłon zakrwawiony, lecz zardzewiały.10.Wreszcie możesz powiedzieć, że coś wiąże się z przypuszczeniem różnymod tego, jakie wyraża twój przeciwnik; jeśli on twierdzi, że nie zrobiono czegoś,co należało zrobić, na przykład, że wyszedłeś, nikomu się nie opowiadając, cozdradza złodziejskie zamysły, ty odpowiadasz, że nie miałeś złych zamiarów, tyl-ko nie chciałeś budzić gospodarza.11.Trzecim rodzajem zaprzeczania słowom przeciwnika, gdy ten porównujedwie rzeczy ze sobą, jest twoja odpowiedz, że owe rzeczy nie są jedna do drugiejpodobne, gdyż są zupełnie odmienne.I kiedy on powie: skoro chciałbyś mieć ko-nia lepszego od konia twego sąsiada, to chciałbyś też mieć lepszą żonę, ty zaprze-czysz jego słowom, mówiąc, że żona nie jest tym samym, co koń.Zaprzeczysztakże, mówiąc, że chodzi o dwie różne sprawy, na przykład wtedy, gdy zdaniemprzeciwnika ludzie drżą przed nim tak jak przed lwem, a ty odpowiesz, że naturaludzka i natura lwia to dwie całkiem różne sprawy.12.Możesz też zaprzeczyć, mówiąc o nierównej wadze obydwu spraw; jeśliprzeciwnik twierdzi, że Pyrrosa trzeba skazać na śmierć za to, że porwał żonęHektora, tak samo jak ongiś Parys Helenę, ty zaprzeczysz, mówiąc, iż występekParysa był poważniejszy niż występek Pyrrosa.13.Wreszcie obie sprawy mogą się różnić liczbami.Jeżeli przeciwnik mówi:oto ktoś, kto zabił jednego człowieka, trzeba go skazać na śmierć tak samo jak350 tamtego, który zabił dwu ludzi ty zaprzeczasz, mówiąc: ten pierwszy nie uczyniłrównie wielkiego zła jak tamten drugi.Opowiedziałem tu pokrótce o różnicachczasu, miejsca, osoby, poglądów i wszystkich innych różnicach dotyczących ludzii spraw.Każda z nich może dobremu mówcy posłużyć do podważenia i odparciaargumentacji przeciwnika.14.Czwarty rodzaj zaprzeczania słowom przeciwnika następuje wtedy, gdyten przytacza sądy mędrców.Takie argumenty przeciwnik może uzasadnić czte-rema sposobami.15.Najpierw przez pochwałę tych, którzy wydali sąd tak zrobił Juliusz Ce-zar, mówiąc o wielkim rozumie dawnych rzymskich mędrców, dzięki któremupotrafili oni przebaczyć Kartagińczykom.16.Może też je uzasadniać, mówiąc o podobieństwie między przytoczonymsądem a sprawą, o której właśnie mowa, jak to uczynił rzymski pretor, wypowia-dając takie słowa: jak nasi przodkowie wybaczyli Kartagińczykom, tak samo i mywinniśmy przebaczyć Grekom.17.Może również uzasadnić swe racje, mówiąc, że przypomniany przezeńsąd potwierdzili wszyscy albo że potwierdzili go wszyscy ci, którzy go wysłu-chali, lub ci, którzy mogli potwierdzić; sąd ten zaś dotyczył sprawy ważniejszeji donioślejszej niż ta, o której właśnie jest mowa.Tak postąpił Katon, przypo-mniawszy Manliusza Torkwata, który własnego syna oddał pod sąd tylko dlatego,że ów zaatakował Francuzów wbrew rozkazom ojca.18.Oto cztery sposoby uzasadniania sądu, a teraz ty przygotuj się i odpierajsłowa przeciwnika, posługując się przeciwieństwami jego argumentów wszędzietam, gdzie możesz.To znaczy jeśli przeciwnik chwali, ty ganisz [ Pobierz całość w formacie PDF ]