[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wzniesiona w 1525 r.na nie-wielkim wzniesieniu, na planie koła, posiadała 5 pięter iwyró\niała się wyjątkową wysokością, dochodzącą do 20m, przy średnicy 15 m.Przy ujściu Pskowy do Wielikiej zbudowano drugiodcinek arkad i murów z \elaznymi kratami, zwanymi niskimi", które pełniły tę samą funkcję, co kraty górne".Dzięki arkadom umocnienia Zapskowia połączono z for-tyfikacjami Kremla i z baszty Wysokiej mo\na było przejśćgalerią, ponad ujściem Pskowy do baszty Płoskiej.Była totrzykondygnacyjna, okrągła baszta, wzniesiona w 1500 r.na końcu naro\nego cypla powstałego przy ujściu Pskowydo Wielikiej.Krótki odcinek muru (100 m) łączył ją znaro\ną basztą Kremla.W ten sposób Kreml i twierdzę Dowmunta otoczonomurami Zredniego Miasta, te zaś z kolei zostały opasane 113zewnętrznym pierścieniem murów Okólnego (Wielkiego)Miasta i Zapskowia.Ostatnie prace przy ich budowieukończono ok.1560 r.Zewnętrzny obwód murów Pskowadochodził do 9,5 km długości, a wzmocniono je wysunię-tymi przyporami i zaopatrzono w tarasy, czyli blanki, naktórych stawali obrońcy.Tarasy komunikowały się z wie-\ami na wysokości drugiego piętra i były przykryte drew-nianym, dwuspadowym dachem.Na zewnątrz widniały naich szczycie otwory strzelnicze, od wewnątrz zaś tarasprzykryty dachem przypominał galerię, zabezpieczonądrewnianą balustradą.Zarówno mury, jak i baszty byłylekko pochylone, zwę\ając się ku górze.Baszty wysunięto przed mur nierównomiernie, najczęściejw dwóch trzecich obwodu, co umo\liwiało skuteczniejszyostrzał wrogich wojsk atakujących miasto.Zwieńczono jedrewnianymi, stromymi dachami, a na szczycie niektórychumieszczono latarnie umo\liwiające obserwację dalekiegoprzedpola twierdzy.Były z reguły na tyle obszerne, \ewewnątrz nich ustawiono działa.Baszty bramne i bramyumieszczone w murach wzmocniono tzw. zachabami", tj.specjalnymi przybudówkami, stanowiącymi dodatkowąosłonę.Dość często brama wychodziła przez mur przysamej baszcie, a następnie przez ową przybudówkę.Chcącdostać się do twierdzy nale\ało iść wzdłu\ muru, wejść doprzybudówki, a następnie skręcić przed basztą.Atakującyprzez cały czas byli nara\eni na ogień flankowy, najpierwz muru, a potem z baszty.Poza tym, chcąc zburzyć basztębramną, nale\ało najpierw zbić ogniem artyleryjskim osła-niający ją zachab".Zewnętrzny pierścień murów (włącznie z brzegiemWielikiej) wzmacniało 25 baszt, kolejne 14 znajdowało sięprzy wewnętrznych murach Zredniego Miasta, twierdzyDowmunta i Kremla.Komunikacja między basztami byłamo\liwa nie tylko przez wspomniane ju\ tarasy muru (stądwchodzono na drugie piętra baszt), lecz tak\e przez8 Psków 1581-1582 114specjalne podziemne przejścia.W basztach i murachznajdowało się łącznie 48 bram i furt miejskich.Umocnienia twierdzy pskowskiej mo\na zaliczyć dobasztowego układu obronnego, z basztami wielkimi wie-\owymi.U schyłku XVI w.był to ju\ system niecoanachroniczny, ale nadal popularny w państwie moskiew-skim.Okazał zresztą znaczną skuteczność w wojnachpolsko-moskiewskich9.Rzeki dzieliły Psków na trzy części: Kreml wraz zeZrednim i Okólnym Miastem, Zapskowie i Zawielicze.Wspomniane ju\ Zapskowie, poło\one na prawym, północ-nym brzegu Pskowy, połączone było z resztą miasta nietylko murami, lecz tak\e mostami.Większy z nich, wznie-siony na kamiennych arkadach, znajdował się naprzeciwBramy Rybnickiej i zapewniał komunikację ze ZrednimMiastem oraz Kremlem.Mniejszy, drewniany most łączyłZapskowie z Okólnym Miastem.Na lewym, zachodnim brzegu Wielikiej le\ało Zawielicze dzielnica o dość luznej zabudowie, niezabezpieczonamurami miejskimi.Stał tu natomiast du\y, dwunastowiecznyklasztor, zwany Miro\skim.Znajdował się on w południowejczęści Zawielicza, niemal naprzeciw baszty Pokrowskiej.Otoczono go drewnianym parkanem, a jego centralnympunktem był sobór Spaso-Preobra\eński.W XVI w.naZawieliczu znajdowało się jeszcze kilka cerkwi, a tak\e niemiecki dwór", wzniesiony dla przyjezdnych kupców.Poza tym miasto otaczały osady podmiejskie, rozciągające sięzarówno na Zawieliczu, przed murami Zapskowia, jak i napołudnie od miasta, między Pskowa, a Wieliką10.9J.B o g d a n o w s k i , Architektura obronna w krajobrazie Polski,Warszawa-Kraków 1996, s.80.10A.L.H o r o s z k e w i c z, Formirowanie posadów Pskowa w XVI w.,[w:] Stolicznye i periferijnye goroda Rusi i Rossii w serednie wekai rannee nowoe wremja (XI-XVIII ww.), red.A.L.Horoszkewicz i A.W.Jurasów, Moskwa 1996, s.117-118. 115Przyjmuje się, \e do 1510 r.w Pskowie znajdowało się 38cerkwi, a dalsze 38 świątyń zbudowano w latach 1516-156411.Wiele z nich było świątyniami kamiennymi, alezazwyczaj o niewielkich rozmiarach.Niemal wszystkiedomy mieszczańskie wzniesiono z drewna, a wzmianki omurowanych są w odniesieniu do XVI w.sporadyczne.Zabudowa miejska w obrębie murów była rozło\onabardzo nierównomiernie i obok rejonów zwartych domostwznajdowały się puste place.Najwięcej takich pustek"zdarzało się na Zapskowiu oraz w Okólnym Mieście.Zamieniano je na ogrody, a nawet sady, co było charak-terystyczne dla większości ośrodków miejskich ówczesnegopaństwa moskiewskiego12.Wielu mieszkańców Pskowautrzymywało się z owych ogrodów, le\ących zarówno wobrębie murów miejskich, jak i na przedmieściach.W Pskowie znajdowały się te\ stawy i sadzawki, w którychhodowano ryby, a przy rzece Pskowie zbudowano cały szeregmłynów.Ponadto, nad brzegami Pskowy i Wielikiej, budowa-no liczne łaznie miejskie, stanowiące powa\ne zródła docho-dów dla ich właścicieli.Psków był jednak przede wszystkimcentrum rzemieślniczo-handlowym dla całego regionu.Roz-winęło się tu tkactwo, garbarstwo, metalurgia, a tak\ekamieniarstwo.Kamieniarzy pskowskich wykorzystywanoprzy budowie niektórych twierdz moskiewskich (np.Kaza-nia) [ Pobierz całość w formacie PDF ]