[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Do obrzêdów wprowadzono jêzyk angielski, zniesiono celibat.Jednoœæ wyznaniowa ³aciñskiej Europy zosta³a rozbita.Pañstwa skandynawskie przyjê³y luteranizm.Niderlandy - kalwinizm, który wspomaga³ ideow¹ walkê narodowo-wyzwoleñcz¹ przeciw panowaniu katolickiej Hiszpanii.W Czechach, gdzie szczególnie ¿ywe by³y tradycje husytyzmu jako ruchu religijnego i narodowego, powsta³a Jednota Bracka, której pogl¹dy spo³eczne mia³y charakter antyfeudalny.We W³oszech brak by³o ruchu reformacyjnego na wielk¹ skalê spo³eczn¹.Wyst¹pili tu natomiast radykalni mœciciele religijni, którzy ³¹cz¹c racjonalistyczne tradycje scholastyki z kultur¹ humanistyczn¹, drog¹ samodzielnego formu³owania problematyki teologicznej rozwinêli doktrynê antytrynitaryzmu, odrzucaj¹cej tajemnicê Trójcy Œwiêtej, jako irracjonaln¹.Skutki reformacji: 3/5 Europy oddzieli³o siê od Watykanu.Katolickie pozosta³y W³ochy, Francja, Hiszpania, Portugalia, Wêgry, Austria i Polska.Kalwinizm upowszechni³ siê we Francji, na Wêgrzech i w Austrii; a luteranizm w Niemczech, Danii i Szwecji.Humanizm - w okresie wielkiej schizmy zachodniej i niewoli awignoñskiej ruch narodowy W³ochów z natury rzeczy nie mia³ nastawiania antypapieskiego.Przeciwnie - Rzym opuszczony przez papie¿a wydawa³ siê pusty i upad³y.Has³o Roma Renata (Rzym odrodzony) mia³o wówczas zabarwienie wyraŸnie antyfrancuskie.Gdy papie¿ wróci³ do Rzymu miasto rozbudowa³o siê, wzbogaci³o.Humaniœci zasiadali na tronie papieskim (Miko³aj V, Pius II), zostawali opiekunami sztuk.Termin humanizm oznacza pr¹d poszukuj¹cy i rozwijaj¹cy tradycjê staro¿ytnej wiedzy o cz³owieku zawartej w filozofii i literaturze.Najwczeœniej pojawi³o siê has³o huamnitas - cz³owieczeñstwo, ludzkoœæ w znaczeniu greckiego paideia - wykszta³cenie i æwiczenie w sztukach piêknych.Humanitas by³o okreœleniem ludzkiej sprawnoœci i zdolnoœci twórczej; Petrarka s¹dzi³, ¿e do poznania natury ludzkiej mo¿na dojœæ drog¹ zrozumienia prze¿yæ wewnêtrznych.W wieku XV rozwinê³y siê systematyczne studia nad kultur¹ greck¹ i rzymsk¹ jako odrêbna dyscyplina, ju¿ autonomiczna i niezale¿na od teologii.Humanizm nie zrodzi³ siê jako ruch antyreligijny czy antypapieski.Studia humanitas obejmowa³y ró¿ne dziedziny ludzkiej aktywnoœæ: sztukê, literaturê, filozofiê.Retoryce i gramatyce przypisywano rolê nadrzêdn¹ nad filozofi¹, moralnoœci, prawem i medycyn¹.Humanizm by³ elitarny i egalitarny.Elitarny, bo tworzy³ wysokie normy wytwórczoœci jêzykowej, którym nie³atwo by³o sprostaæ; i egalitarny, bo ocenia³ ludzi nie wedle urodzenia i stanu, lecz wedle wiedzy i wykszta³cenia zas³ugi osobistej.Wzory staro¿ytne traktowano jako niepodwa¿alne normy.Norm¹ najwy¿sz¹ by³a praktyka pisarska Cycerona.Pisaæ i mówiæ po ³acinie jak Cycero by³o marzeniem humanistów.Termin humanizm u¿ywany jest przez badaczy w znaczeniach:w sensie w¹skim, œciœle historycznym oznaczaj¹cy ruch umys³owy zapocz¹tkowany w XIV wieku we W³oszech i przejawiaj¹cy siê w studiach nad œwiatem antycznym i uznaniem sztuki antycznej za wzór doskona³oœci.na pocz¹tku XIX wieku oznacza³ filozofiê renesansow¹ bêd¹c¹ w opozycji do filozofii œredniowiecznej.G³oszono nowy pogl¹d na œwiat (Andrzej Frycz Modrzewski, Erazm z Rotterdamu) oparty na autonomii cz³owieka i jego rozumu oraz potrzebie wszechstronnego rozwoju cz³owieka.teraz nadano nowe znaczenie.Oznacza wra¿liwoœæ.Cz³owiek humanitarny to prawdziwy humanista.Humanizm renesansowy - postawa intelektualno-moralna, wyra¿aj¹ca troskê o potrzeby, szczêœcie, godnoœæ, swobodê rozwoju cz³owieka.Jest pr¹dem filozoficznym i artystycznym.Przeciwstawia siê teocentrycznej kulturze œredniowiecza.Has³em wiod¹cym sta³o siê: "Cz³owiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce" (Terencjusz).Humanista to znawca nauk zajmuj¹cy siê sztuk¹ i doskonaleniem jêzyka, co zapocz¹tkowa³ Erazm z Rotterdamu.Humanizm, racjonalizm i irracjonalizm wyjaœnij pojêcia; z jakimi epokami Ci siê kojarz¹, omów na przyk³adach.Humanizm - (z ³ac."humanitas" - cz³owieczeñstwo) pr¹d umys³owy Renesansu, który poniek¹d poprzedzi³ ca³¹ epok¹, by³ jej zwiastunem, jej œwitem.Waga tego pierwszego objawienia polega³a przede wszystkim na uzmys³owieniu sobie wartoœci w³asnej, jedynej, ludzkiej osobowoœci ("humanus" - ludzki).Œredniowieczne "zanurzenie" jednostki w universum œwiata, przypisanie jej œciœle okreœlonego miejsca w powszechnie obowi¹zuj¹cej hierarchii bytów i ról odbiera³o poczucie indywidualnoœci, czyni³o cz³owieka anonimowym, choæ niezbêdnym trybem machiny, od którego wymagano idealnej, lecz typowej dla spe³nianej funkcji doskona³oœci.W ten sposób "ustawiony" cz³owiek, œwiadomy swej roli i przeznaczenia zyskiwa³ poczucie bezpieczeñstwa i nie wchodzi³ w konflikt ze œwiatem, ani tym bardziej z samym sob¹, wiedz¹c, kim jest i jak ma postêpowaæ.Tymczasem to, kim i jakim jest cz³owiek, stanowi³o centrum zainteresowania humanistów.Jest zdumiewaj¹ca prawid³owoœæ w tym, ¿e jeden z pierwszych Francesco Petrarca, czyta³ ze œredniowiecznych autorów nie œw.Tomasza, lecz œw.Augustyna, a zw³aszcza jego pora¿aj¹ce wyznanie: "I chodz¹ ludzie podziwiaæ szczyty gór i wzdête fale morza, i szerokie nurty rzek, i przestwór oceanu, i krêgi gwiezdne, a siebie zaniedbuje.Potrzeba poznania siebie i formowania swej osobowoœci podda³a program zarówno studiowania siebie, swych wewnêtrznych prze¿yæ, jak i kszta³cenia siê na œwietnych zdobyczach i wzorach ludzkiego ducha, najpe³niej objawionych w staro¿ytnej wiedzy o cz³owieku, czyli w antycznej filozofii, literaturze i sztuce.Wszechstronne, kierowane, harmonijne formowanie osobowoœci oraz twórczych zdolnoœci cz³owieka ("humanitas") by³o niejako powtórzeniem greckiego idea³u wychowawczego.Humanistyczne przejêcie siê antykiem nie mia³o znamion amatorszczyzny; by³y dog³êbne; chciano poznaæ mo¿liwie najwiêcej i najdok³adniej.Tak zrodzi³y siê nauki humanistyczne, tzw."humaniora", uprawiane na wielu uniwersytetach, w tym tak¿e w Akademii Krakowskiej.Zainteresowanie antykiem wyrazi³o siê miêdzy innymi w poszukiwaniu staro¿ytnych zabytków kultury i rêkopisów.Koniecznoœci¹ sta³a siê poznanie jêzyków staro¿ytnych, przy czym oczyszczano je z nalecia³oœci, staraj¹cy siê o powrót do ich klasycznej formy.I tak np.za wzorzec czystej ³aciny upatrywano w pismach i mowach Cycerona.Jêzyk, œrodek porozumiewania miêdzy ludŸmi, a zarazem najdoskonalszy przejaw intelektualnej dzia³alnoœci cz³owieka, otoczono kultem (Erazm z Rotterdamu).Od humanistów wymagano znajomoœci ³aciny, greki i hebrajskiego.Ich opanowanie pozwala³o na Ÿród³owe (zasada "ad fontes") poznanie wszystkich znacz¹cych dla ludzkoœci dzie³ staro¿ytnych.Wymagania stawiane przez program humanistyczny by³y wysokie; nie wszyscy te¿ je spe³niali.Np.: Klemens Janicki, Francesco Petrarca, Jan Kochanowski, Erazm z Rotterdamu s¹ bez wahania okreœlani jako twórcy humanistyczni [ Pobierz całość w formacie PDF ]