[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Na Wyspie Miedzianej pojawiajÄ… siÄ™ typowe greckie osady, wznoszone sÄ… paÅ‚acei grobowce podobne do wspaniaÅ‚ych budowli Myken, Tirynsu i innych miast Grecjiachajskiej.Kolonizacja wyspy przez Greków przeprowadzana byÅ‚a w sposób pokojowy.Autochtoniczna ludność niegrecka zaczyna przejmować od Greków ich religiÄ™, sztukÄ™,rzemiosÅ‚o, a nawet jÄ™zyk.Część Cypryjczyków osiedla siÄ™ w pobliskiej Syrii, tak że i tamprzenika cywilizacja achajska.Jednakże pózniej musieli Grecy wieść uporczywe boje nie tyle z samymiCypryjczykami, co z sÄ…siednimi potężnymi paÅ„stwami, które usiÅ‚owaÅ‚y narzucić swojÄ…wÅ‚adzÄ™ wyspie.PaÅ„stwa te to Egipt i Królestwo Hetytów wÅ‚adajÄ…ce prawie caÅ‚Ä… AzjÄ…MniejszÄ…, SyriÄ… i PalestynÄ….Egipski faraon Tutmosis III zdobywa Cypr okoÅ‚o r.1500 p.n.e.Cypr jest wymienianyw archiwach znalezionych w dawnej stolicy Hetytów Hattusas (w pobliżu obecnej wioskitureckiej Boazköy).Z tej walki Grecy wychodzÄ… zwyciÄ™sko, prawdopodobnie dziÄ™kipomocy ludnoÅ›ci Cypru.Ale nie tylko Grecy osiedlajÄ… siÄ™ na Cyprze.Zrodkowa część wyspy to lesista dolinaotoczona górami.Na poÅ‚udniu góry Å‚agodnie obniżajÄ… siÄ™ ku morzu, tworzÄ…c równinydogodne do osiedlenia.Trzy tysiÄ…ce lat temu pojawiajÄ… siÄ™ tutaj kolonie Fenicjan,energicznych żeglarzy i kupców, którzy po upadku Krety stajÄ… siÄ™ czoÅ‚owymi żeglarzamiÅ›wiata starożytnego.Walka miÄ™dzy Grekami-Cypryjczykami i Fenicjanami przyniosÅ‚a zwyciÄ™stwo tympierwszym.DziÄ™ki silnej flocie Cypr zdobywa w IX w.p.n.e.panowanie nad samÄ… FenicjÄ….276Ale już po upÅ‚ywie lat stu nadchodzi kres niepodlegÅ‚oÅ›ci - wyspa dostaje siÄ™ pod panowanieAsyrii.WIELKI OZRODEK METALURGIITak oto, od czasów paÅ„stwa asyryjskiego aż do r.1960 przechodziÅ‚ Cypr z rÄ…k do rÄ…ki jedynie na krótko udawaÅ‚o mu siÄ™ odzyskiwać wolność.Cóż byÅ‚o przyczynÄ…, że wielkiemocarstwa starożytnoÅ›ci i Å›redniowiecza - Asyria, Egipt, Persja, Rzym, Bizancjum, Wenecja,Kalifat Arabski, Imperium OsmaÅ„skie i Imperium Brytyjskie, walczyÅ‚y o panowanie nadCyprem? Przede wszystkim odgrywaÅ‚o tutaj rolÄ™ poÅ‚ożenie geograficzne wyspy naskrzyżowaniu dróg miÄ™dzy Egiptem, AzjÄ… MniejszÄ… i PalestynÄ….ZawÅ‚adniÄ™cie niÄ… dawaÅ‚opanowanie nad wschodniÄ… częściÄ… Morza Zródziemnego, nad drogami morskimi Å‚Ä…czÄ…cymi tekraje.Ale nie tylko strategicznymi przesÅ‚ankami kierowali siÄ™ zdobywcy - Cypr odnajdawniejszych czasów byÅ‚ jednym z wiÄ™kszych oÅ›rodków metalurgii Å›wiata starożytnego.Cypr nazywano WyspÄ… MiedzianÄ…, stÄ…d też wywodzi siÄ™ nazwa miedzi - cuprum.JÄ™zykoznawcy uważajÄ… jednak, że nazwa wyspy pochodzi od roÅ›liny, okreÅ›lanej w jÄ™zykachsemickich jako kupru.Niemniej jednak okreÅ›lenie Wyspa Miedziana bardzo pasuje do Cypru.IstniejÄ… tutaj bogate zÅ‚oża miedzi, której wydobycie zaczęło siÄ™ w gÅ‚Ä™bokiej starożytnoÅ›ci,okoÅ‚o piÄ™ciu tysiÄ™cy lat temu.Wyspa jest bogata również w inne mineraÅ‚y, a na jej polach pasÄ… siÄ™ wielkie stada(przede wszystkim owiec), dużo tu winnic, rozwiniÄ™ta jest produkcja wina.Nie darmo pisaÅ‚Strabon: Pod wzglÄ™dem urodzajów Cypr nie ustÄ™puje żadnej wyspie.Bogaty jest w winoi oliwÄ™, posiada wystarczajÄ…cÄ… ilość zbóż na wÅ‚asny użytek.ZnajdujÄ… siÄ™ tutaj bogate kopalniemiedzi.PISMO WYSPY MIEDZIANEJNieprzypadkowo z takimi szczegółami opowiadamy o różnych ludach, którezamieszkiwaÅ‚y Cypr czy nim wÅ‚adaÅ‚y.Ludy te używaÅ‚y bardzo różnych jÄ™zyków.Jeden z tychjÄ™zyków kryje siÄ™ pod znakami pisma znajdowanego na Cyprze od poÅ‚owy XIX wieku.PoczÄ…tkowo byÅ‚y to napisy na monetach i medalach; w starożytnym mieÅ›cie cypryjskimIdalionie znaleziono stosunkowo dÅ‚ugi, liczÄ…cy trzydzieÅ›ci jeden wierszy napis na plakietcez brÄ…zu.Numizmatyka i napisy cypryjskie - taki tytuÅ‚ nosiÅ‚a pierwsza praca naukowa277poÅ›wiÄ™cona zagadkowemu pismu Cypru, wydana w Paryżu w r.1852.Jej autor opublikowaÅ‚wszystkie znane mu teksty cypryjskie oraz katalog znaków (naliczyÅ‚ w tekstach pięćdziesiÄ…tsześć różnych znaków).Wkrótce po tym artykule pojawiÅ‚a siÄ™ pierwsza publikacja zawierajÄ…ca odczytany teksttajemniczego pisma, a nawet przekÅ‚ad napisu z brÄ…zowej plakietki z Idalionu.Uczony niemiecki Ruyt porównaÅ‚ znaki pisma cypryjskiego z alfabetem fenickim,zidentyfikowaÅ‚ brzmienie podobnych z wyglÄ…du znaków i w ten sposób przeczytaÅ‚ teksttablicy z Idalionu - zawieraÅ‚a ona manifest faraona Jahmesa!Uczeni, specjalizujÄ…cy siÄ™ w badaniach dawnych pism, potraktowali to odkrycie jakocuriosum a przekÅ‚ad napisu z Idalionu uznano za kpiny.Alfabet fenicki zawiera dwadzieÅ›cia dwa znaki, pismo cypryjskie - pięćdziesiÄ…t sześć.Już samo to porównanie Å›wiadczy o tym, że dawni Cypryjczycy i Fenicjanie posÅ‚ugiwali siÄ™różnymi systemami pisma.Z faktu, iż niektóre znaki fenickie i cypryjskie sÄ… do siebiepodobne, absolutnie nie wynika, że brzmienie i sens tych znaków sÄ… podobne.Nawiasem mówiÄ…c, w r.1872 staÅ‚o siÄ™ oczywiste, że jÄ™zyk tekstów cypryjskichw żadnym przypadku nie jest fenickim.Angielski konsul na Cyprze R.Lang odkryÅ‚ fenicko-cypryjskÄ… bilingwÄ™ - tekst w jÄ™zyku fenickim i cypryjskim.ByÅ‚a to wotywna inskrypcjawybitnego Fenicjanina Baalrama do Apollina, datowana z czwartego roku panowaniaMilkjatona, króla Idalionu i Kitionu (388 r.p.n.e.).W części tekstu fenickiego pojawia siÄ™ dwukrotnie wyraz król - przy imieniuMilkjatona i przy nazwie miast Idalion i Kition.StÄ…d też Lang sÅ‚usznie zauważyÅ‚, żedwukrotnie powtarzajÄ…ca siÄ™ grupa znaków w tekÅ›cie cypryjskim powinna równieżodpowiadać wyrazowi król.Natomiast znaki stojÄ…ce obok tego wyrazu oznaczajÄ… imiÄ™ królai nazwy miast.Lang nie okreÅ›liÅ‚ jednak ani systemu pisma tekstów cypryjskich (czy znak przekazujeliterÄ™, sylabÄ™ czy wyraz), ani jÄ™zyka, ani konkretnych znaczeÅ„ pojedynczych znaków.UdaÅ‚osiÄ™ tego dokonać genialnemu angielskiemu uczonemu samoukowi G.Smithowi.SMITH ROZPOCZYNA PRACENAD ODCZYTANIEM PISMA CYPRYJSKIEGOPracÄ™ nad odczytaniem pisma cypryjskiego rozpoczÄ…Å‚ George Smith w tymże 1872 r.,kiedy odkryÅ‚ tekst Gilgamesza.Przede wszystkim okreÅ›liÅ‚ system pisma.PięćdziesiÄ…t sześćznaków jest to dostatecznie dużo na pismo alfabetyczne, literowe, ale zbyt maÅ‚o na pismohieroglificzne (w alfabecie istnieje z reguÅ‚y okoÅ‚o trzydziestu znaków, w hieroglifice -278kilkaset).A zatem pismo cypryjskie jest pismem sylabicznym.TezÄ™ tÄ™ potwierdziÅ‚nastÄ™pujÄ…cy fakt.Nazwy geograficzne Idalion i Kition sÄ… greckie (jak wiÄ™kszość nazw na Cyprze).SkÅ‚adajÄ… siÄ™ z tematów posiadajÄ…cych jednakowe zakoÅ„czenie na samogÅ‚oskÄ™ i orazz sufiksu on.Tymczasem w tekÅ›cie znaki przekazujÄ…ce temat nie pokrywaÅ‚y siÄ™.MogÅ‚o tooznaczać, że koÅ„cowa samogÅ‚oska i wchodziÅ‚a w skÅ‚ad różnych znaków sylabicznych: - tiw wyrazie Kition i - li w wyrazie Idalion.Sylaba li wystÄ™powaÅ‚a również w imieniu króla Milkjatona pisanym Mi-li-ki-ja-to-ne [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]