[ Pobierz całość w formacie PDF ]
. Nie jest niedzieÅ„", to znaczy Jest dzieÅ„".Zdanie zaprzeczajÄ…ce czemuÅ› skÅ‚ada siÄ™z części zaprzeczajÄ…cej i orzeczenia, np. Nikt siÄ™ nieprzechadza".Zdanie pozbawiajÄ…ce czegoÅ› skÅ‚ada siÄ™z części pozbawiajÄ…cej i wypowiedzi, która ze znaczeniajest sÄ…dem, np. On jest nieprzyjacielem ludzi".ZdanieorzekajÄ…ce (º±Ä·³¿Á¹ºÌ½) jest to zdanie skÅ‚adajÄ…cesiÄ™ z przedmiotu w pierwszym przypadku i orzeczenia,np. Dion siÄ™ przechadza".Zdanie okreÅ›lajÄ…ce (º±-ı³¿ÁµÅĹºÌ½) skÅ‚ada siÄ™ z zaimka wskazujÄ…cego w pierw-szym przypadku i orzeczenia, np. Ten siÄ™ przechadza".Zdanie nieokreÅ›lone (±ÌÁ¹ÃÄ¿½) Å‚Ä…czy nieokreÅ›lonÄ…część mowy lub nieokreÅ›lone części mowy z orzeczeniem,np. KtoÅ› siÄ™ przechadza" lub Tamten siÄ™ rusza".WÅ›ród zdaÅ„ nieprostych, jak mówi Chryzyp w roz-prawie O dialektyce i Diogenes w Sztuce dialektycznej,zdanie warunkowe jest utworzone za pomocÄ… spójnikawarunkowego jeżeli" (µ¯).Takie poÅ‚Ä…czenie zdaÅ„oznajmia, że drugie wynika z pierwszego, np. Jeżelijest dzieÅ„, jest Å›wiatÅ‚o".Zdaniem inferencyjnym, jakmówi Krinis w Sztuce dialektycznej, jest takie zdanie[zÅ‚ożone], które powstaÅ‚o przez poÅ‚Ä…czenie przy po-mocy spójnika ponieważ" (Àµ¯), a zaczyna siÄ™ odzdania i koÅ„czy siÄ™ zdaniem, np. Ponieważ jest1Zdanie inferencyjne (Ä¿ À±Á±ÃŽ·µµ½¿½) jest utworzone przy po-mocy spójnika Àµ¯ (skoro): charakteryzuje siÄ™ tym, że drugie wynikaz pierwszego, a to pierwsze jest prawdziwe. 397dzieÅ„, jest jasno".Spójnik ponieważ" oznajmia,że drugie wynika z pierwszego, a pierwsze stwierdzacoÅ›, co faktycznie zachodzi.Koniunkcja (±¾¯Éµ± Ãŵ-ÀµÀ»µ³µ½¿½) to takie zdanie, które za pomocÄ… pe-wnych spójników wiąże ze sobÄ… różne zdania, np. Jest dzieÅ„ i jest Å›wiatÅ‚o".Dysjunkcja (´¹µ¶µÅ³µ½¿½)jest to zdanie zÅ‚ożone z dwóch zdaÅ„ rozdzielonychspójnikiem dysjunktywnym albo" (®Ä¿¹), np. Albojest dzieÅ„, albo jest noc".Spójnik ten oznajmia, że jednoz tych zdaÅ„ jest faÅ‚szywe.Zdanie przyczynowe (±¹Ä¹-δµÂ") to zdanie poÅ‚Ä…czone za pomocÄ… spójnika dla-tego że" (´¹ÌĹ), np. Dlatego że jest dzieÅ„, jestjasno".Bo pierwsze jest jak gdyby przyczynÄ… drugiego.Zdanie wskazujÄ…ce wiÄ™cej urabia siÄ™ za pomocÄ… spój-nika raczej.niż", umieszczonego miÄ™dzy obydwomazdaniami, np. Raczej jest dzieÅ„ niż noc".ZdaniewskazujÄ…ce mniej jest przeciwne poprzedniemu, np. Nie jest raczej noc niż dzieÅ„".Niektóre zdania, ze wzglÄ™du nat swojÄ… prawdziwośćlub faÅ‚szywość, sÄ… wzglÄ™dem siebie sprzeczne; jednoprzeczy drugiemu, np.: Jest dzieÅ„" i Nie jest dzieÅ„".A zatem zdanie warunkowe jest prawdziwe, jeÅ›li zdaniesprzeczne z jego nastÄ™pnikiem jest sprzeczne z jegopoprzednikiem, np. JeÅ›li jest dzieÅ„, jest jasno".I takiezdanie jest prawdziwe.Zdanie Nie jest jasno", sprze-czne z nastÄ™pnikiem, jest również sprzeczne z poprze-dnikiem Jest dzieÅ„".Natomiast zdanie warunkowejest faÅ‚szywe, jeÅ›li zdanie sprzeczne z jego nastÄ™pni-kiem nie jest sprzeczne z jego poprzednikiem, np."JeÅ›li jest dzieÅ„, Dion siÄ™ przechadza"; bo zdanie:"Dion siÄ™ nie przechadza", nie jest sprzeczne z poprze-dnikiem Jest dzieÅ„".Zdanie inferencyjne jest praw-ziwe, jeÅ›li zaczynajÄ…c siÄ™ od prawdziwej przesÅ‚anki 398prowadzi do prawdziwego wniosku, np. Skoro jestdzieÅ„, sÅ‚oÅ„ce jest ponad ziemiÄ…".Natomiast zdanieinferencyjne jest faÅ‚szywe, jeÅ›li zaczyna siÄ™ od prze-sÅ‚anki faÅ‚szywej albo nie prowadzi do prawdziwegowniosku, np. Skoro jest noc, Dion siÄ™ przechadza"(oczywiÅ›cie, jeżeli siÄ™ to mówi za dnia).Zdanie przyczy-nowe jest prawdziwe, jeÅ›li zaczynajÄ…c siÄ™ od prawdziwejprzesÅ‚anki prowadzi do prawdziwego wniosku, chociażprzesÅ‚anki nie wynikajÄ… z wniosku, np. Ponieważjest dzieÅ„, jest jasno", z przesÅ‚anki bowiem Jest dzieÅ„"wynika wniosek Jest jasno", ale z tego, że jest jasno,nie wynika, że jest dzieÅ„.Zdanie przyczynowe jestfaÅ‚szywe, jeÅ›li zaczyna siÄ™ od faÅ‚szywej przesÅ‚ankialbo nie prowadzi do prawdziwego wniosku, albo maprzesÅ‚ankÄ™ niezgodnÄ… z wnioskiem, np. Ponieważjest noc, Dion siÄ™ przechadza".Zwodniczy jest sÄ…d,który prowadzi do uznania takiego np.zdania: Jeżeliktokolwiek coÅ› urodziÅ‚, jest temuż matkÄ…".Jest to jednakfaÅ‚szywe, bo kura nie jest matkÄ… jaja.Mamy nadto sÄ…dy możliwe i niemożliwe, koniecznei niekonieczne.SÄ…dem możliwym jest taki sÄ…d, któregoprawdziwość można udowodnić, jeżeli okolicznoÅ›cizewnÄ™trzne nie sprzeciwiajÄ… siÄ™ jego prawdziwoÅ›ci,np. Diokles żyje".SÄ…dem niemożliwym zaÅ› jest takisÄ…d, którego prawdziwoÅ›ci nie można udowodnić,np. Ziemia lata".Konieczny jest taki sÄ…d, który jestprawdziwy i którego faÅ‚szywoÅ›ci nie można udowodnićalbo, jeÅ›li nawet można jÄ… udowodnić, okolicznoÅ›cizewnÄ™trzne nie pozwalajÄ… uważać go za faÅ‚szywy,np. Cnota jest pożyteczna".Niekonieczny natomiastjest sÄ…d, który może być zarówno prawdziwy, jak i faÅ‚-szywy, jeżeli tylko zewnÄ™trzne okolicznoÅ›ci nie stojÄ…na przeszkodzie, np. Dion siÄ™ przechadza".Prawdopo- 399dobny jest sÄ…d, który ma wiele danych, aby być pra-wdziwym, np. Jutro bÄ™dÄ™ żyÅ‚".IstniejÄ… jeszcze inne różnice miÄ™dzy zdaniami orazprzemiany ich z prawdziwych w faÅ‚szywe i odwracaniaich nazw.O tym wszystkim wkrótce powiemy obszerniej.Dowód (»Ì³¿¶), jak mówiÄ… zwolennicy szkoÅ‚y Kri-nisa, skÅ‚ada siÄ™ z przesÅ‚anki wiÄ™kszej (»®µµ±), przesÅ‚ankininiejszej (ÀÁÌû·È¹Â1) i wniosku (À¹Æ¿Á¬), np [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]