[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jednym s³owem:"Czasowi zgo³a wszystko na œwiecie ho³duje".Jedyna wartoœæ, która tej w³adzy czasu nie podlega, wskazana jest w lirycznym wyznaniu:"Szczyra mi³oœæ ku tobie, Anno, me kochanie,Wszystkim czasom na despekt nigdy nie ustanie."Wyznanie to mo¿na potraktowaæ jako wyraz kunsztownej dworskiej gry mi³osnej, ale bez w¹tpienia ukrywa ono sugestiê, ¿e je¿eli jakiœ aspekt ludzkiego ¿ycia na ziemi jest nieprzemijaj¹cy, to tylko mi³oœæ.W ten sposób mi³oœæ okazuje siê orê¿em w walce przeciw z³u, s³aboœci i przemijaniu.Pytanie o wartoœci ponadczasowe, które nie podlegaj¹ wszechobecnej marnoœci, sprowadzi³o barokow¹ poezjê metafizyczn¹ na drodze poszukiwañ etycznych.W wierszu Naborowskiego "Cnota grunt wszystkiemu" nawi¹za³ poeta do myœli renesansu: wszystko to, co cz³owiek osi¹ga w ¿yciu doczesnym, mija bezpowrotnie.Tu raz jeszcze powraca motyw vanitas.Wymienia siê w nim wszystkie dobra, jakie w swym ¿yciu mo¿e zdobyæ cz³owiek – bogactwo, szczêœcie rodzinne, bieg³oœæ umys³u, popularnoœæ wœród ludzi, godnoœci i zaszczyty, przekraczaj¹ce nawet ludzk¹ miarê.Te wszystkie dobra okazuj¹ siê jednak niczym wobec nieub³aganego up³ywu czasu, gdy¿ cz³owiek ¿adnego z nich po œmierci nie mo¿e ze sob¹ zabraæ.Jedyna tylko wartoœæ mo¿e siê ostaæ wobec tej próby :"Sama cnota i s³awa, która z cnoty p³ynie,Nade wszystko ta wiecznie trwa i wiecznie s³ynie.A bez niej kto umiera, ju¿ nic ze wszystkiego".Zatem ¿ycie zgodne z etyk¹ nie jest marnoœci¹, podczas gdy bez tej miary wszystkie bogactwa trac¹ swe znaczenie, a cz³owiek pogr¹¿a siê w nicoœci.Tylko cnota – i byæ mo¿e cnota – jest w stanie ocaliæ go przed t¹ nicoœci¹ i marnoœci¹.Motyw vanitas pojawia siê przede wszystkim w metafizycznej liryce baroku, nadaj¹c jej znamiê zadumy nad przemijalnoœci¹ cz³owieka i œwiata, co jest now¹ refleksj¹ wobec renesansowej afirmacji œwiata.Na gruncie tej poezji motyw vanitas ³¹czy siê z typowo barokowym d¹¿eniem do dychotomicznego i dynamicznego ujmowania rzeczywistoœci, poddanej dzia³aniu niepowstrzymanego czasu.Motyw ten ma du¿e znaczenie nawet dla poezji nie zwi¹zanej œciœle z zagadnieniem metafizyki – dla liryki mi³osnej, w której jego obecnoœæ pozwala na podniesienie rangi artystycznej.Wszystko to œwiadczy o niezwyk³ym znaczeniu motywu vanitas dla obecnej w poezji baroku filozoficznej zadumy nad ¿yciem we wszystkich jego przejawach [ Pobierz całość w formacie PDF ]