Żeleński Tadeusz Obrachunki Fredrowskie

Startseite

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Nie mówię o dawniejszych głosach, ale jesz-cze Fr.H.Lewestam (1876) nazywa utwory Fredry (mówiąc w szczególności o Zlubach pa-nieńskich i o Dożywociu) na wpół tylko narodowymi, to bowiem, co ich kwintesencję sta-nowi, jest raczej po prostu obce, niezupełnie nawet jeszcze przeszczepione na grunt tutej-szy. Porównajmy ten sąd z hiperboliczną ekstazą G�nthera (1914), kiedy powiada, że pol-skość bije łuną tak silną z utworów Fredry, iż wszystko, co jest poza nią, ginie w cieniu i wmroku !Dałoby się te rozbieżności wytłumaczyć realnym przykładem.Dziś Gucio w swoim nie-gdyś modnym rajtroczku wydaje się arcypolski; owym współczesnym Polakom, którzy jesz-cze nosili bekiesze i palone buty, wydawał się ten furfant razem ze swoim magnetyzmem raczej cudzoziemski.Kiedy dziś kurtyna się podnosi i ukazuje nam stylowy salonik paniDobrójskiej, ten i ów wzdycha: Jakie to polskie! dla współczesnych byłaby to cudzo-ziemszczyzna.Toż samo obyczajowo: ta swoboda panien, którą pani Dobrójska ledwie miar-kuje jakim łagodnym słówkiem, te wojny miłosne, wszystko to w roku osiemset trzydziestymi którymś mogło się wydawać dość n i e p o l s k i e ; atmosfera ta natomiast bardzo była bliskaobyczajom (bodaj scenicznym) ludzi z t e j s a m e j s f e r y na drugim krańcu Europy.Tak więc mam wrażenie, że owa sławna polskość Fredry, akcentowana dziś może dozbytku, więcej się przyczyniła do zaciemnienia niż do wyjaśnienia problemu.Jak w znanejanegdocie Słoń a kwestia polska.Raz widziany od głowy, raz od ogona, ale zawsze ten samsłoń.Tymczasem tutaj, zamiast szowinizmu, trzeba by raczej trochę.m a r k s i z m u.%7łyciewolne od trosk codziennych, pozwalające na zbytek i fantazję uczucia, życie pewnej sfery rodzi pewne objawy.Te same warunki społeczne tworzą tę samą nadbudowę moralną, te sa-me wady i cnoty; dlatego i chłopak lekkoduch, i ciepły stryjaszek, i mama, i panny, i całydwór tyle mają cech podobnych u Fredry i u Musseta.Z tego samego klasowego podłoża wynikają i inne analogie.Bardzo trafnie wyczuł Grzy-mała-Siedlecki m u s s e t y z m owej najbardziej zdawałoby się polskiej i zaściankowej ko-medii: Pan Jowialski.Bo i hrabia Oleś Fredro, i wicehrabia Alfred de Musset musieli zbieraćwzorki w pewnej sferze.Dobrobyt, sytość, lenistwo umysłowe, nawyk obcowania z ludzmizależnymi lub niższymi od nich rodziły dziwaków i głuptasów; jak z drugiej strony owo życiedworskie stwarzało chmarę pasożytów, rezydentów, obżorów, opojów.I dlatego, mimo żedwaj pisarze polski i francuski nie znali się wzajem, tyle powinowactw można odnalezć wświecie i w stylu nawet groteskowych figur Musseta i Fredry.Marinoni z Fantasia albo baronz Nie igra się z miłością, czyż nie są w swojej zadowolonej głupocie podobni do szambelana46Jowialskiego? A nasz Smakosz wyższy rangą od wielebnych Blasiusa i Bridaine czy niedobrze czułby się wśród figur Musseta?Jeszcze w czymś więcej objawia się ów pański stosunek autorów do swoich figur.Ludzietej sfery co Fredro i Musset mają atawistyczne poczucie bezpieczeństwa.Szlachcic jest jesz-cze udzielnym królikiem; patrzy ze swego ganku na świat niby na teatr marionetek, może siębawić śmiesznostkami figur, które są od niego przeważnie zależne.Dla niego ksiądz pro-boszcz, pan sędzia czy pan starosta mają zawsze swój najmilszy uśmiech.Inaczej dla plebeju-sza.Ci, którzy wyszli z ludu, którzy wypili wszystkie gorycze życia, jak Molier, jak Beau-marchais, ci dobrze wiedzą, czym pachnie dostać się w ręce Tartufa czy Orgona albo sędziegoGąski.Dla jaśnie pana dureń jest tylko zabawny, dla plebejusza dureń jest grozny.Gdzie Fre-dro czy Musset widzą raczej ucieszne oblicze głupoty, tam Molier czy Beaumarchais widząjej posępne możliwości.Widzą je nawet poprzez wdzięk takich uroczych lekkoduchów , jakmolierowski don Juan, jak Almaviva.Charakter ich satyry jest ostry, niepokojący.Szlacheckihumor Fredry, jak i z pańska poetycka fantazja Musseta to produkt ludzi, którym nigdy anigłód nie skręcił kiszek, ani których ambicja nie była upokorzona, ludzi, którzy patrzą pobłaż-liwie na szamotanie się świata, niezbyt troszcząc się o to, aby go przerabiać, bo ostateczniemiejsce przypadło im niezgorsze.I ten zupełny brak zaczynu rewolucyjnego, buntowniczegoróżni zasadniczo teatr Fredry od Moliera czy od Beaumarchais go, a zbliża go do teatru Mus-seta. Należąc do epoki organicznej (?), nic z miejsca nie rusza chwali Fredrę Lucjan Sie-mieński w przedmowie do jego Dzieł.Słuszne jest tedy pytanie krytyka, czy taki Jowialski nie jest bliższy z ducha Mussetowiniż jakiejkolwiek farsie Moliera , ale w odpowiedzi na to pytanie dałbym odmienny komen-tarz.W każdym razie, nie bez pikanterii jest fakt, że nasz komediopisarz bliższy zdaje sięduchem temu, którego pism nie widział na oczy, niż temu, na którym się uczył pisać i któryuchodził za jego rodzica i mistrza.Ale o rzekomym molieryzmie Fredry pomówimy osobno;to za obszerny temat.%7łe Fredro i Musset nie wiedzieli o sobie wzajem, to właśnie daje smak tym analogiom, októrych gdyby nie brutalna przemoc dat! nasi wpływologowie napisaliby już całe tomy [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

dołęga mostowicz tadeusz bracia dalcz i s ka tom ii

dołęga mostowicz tadeusz kariera nikodema dyzmy

Dołęga Mostowicz Tadeusz Znachor. Profesor Wilczur

65 Matthew Stover Zdrajca

PoematBogaCzlowieka k.5z7

PoematBogaCzlowieka k.3z7

Robert Jordan Smok Odrodzony

Petersin Thomas Ogrodnik Szoguna (2)

Robert A. Heinlein Daleki Patrol